Mùa cúm năm nay đang trở thành tâm điểm, và có rất nhiều mối quan tâm (hoàn toàn dễ hiểu) của các bậc cha mẹ về việc phòng ngừa và điều trị bệnh cúm.
Vắc xin cúm là cách tốt nhất duy nhất để ngăn con bạn khỏi bị cúm. Các cách khác để ngăn ngừa bệnh cúm xâm nhập vào gia đình bạn bao gồm rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc gần với những người bị bệnh, tránh chạm vào mắt, miệng và mũi, đồng thời giữ sức khỏe tổng thể tốt—ngủ đủ giấc, ăn uống đủ chất dinh dưỡng. ăn kiêng và tập thể dục thường xuyên.
Nhưng nếu bạn đã cố gắng hết sức, con bạn vẫn bị cúm thì sao? Có thể khó nhìn trẻ em bị các triệu chứng cúm như ớn lạnh, sốt, đau nhức, ho và nghẹt mũi. Đó là lý do tại sao các bậc cha mẹ cần một bản tóm tắt hữu ích, đầy đủ, có thể quét được vào lúc 2 giờ sáng trong tình trạng hoảng loạn về những việc cần làm khi bị cúm, khi nào cần gọi bác sĩ và cách giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.
Mục lục
Triệu chứng ho và sổ mũi tốt cho cơ thể trẻ
Một trong những triệu chứng thường gặp ở trẻ bị cảm là ho. Ho là phản xạ bảo vệ cơ thể, giúp tống xuất đườm hay siêu vi ra khỏi đường thở (phế quản) trong phổi và giúp phòng ngừa viêm phổi, chứ không phải ho nhiều làm cho bị viêm phổi như một số “lý luận ngược”. Do đó, ho là một triệu chứng tốt cho cơ thể. Nếu phản xa này bị cắt đi, trẻ sẽ có nguy cơ bị suy hô hấp và viêm phổi. Tương tự vậy, triệu chứng sổ mũi hay hắt hơi (hay có thể đỏ mắt hay ghèn mắt) là những phản ứng giúp cơ thể loại bỏ siêu vi xâm nhập vào đường hô hấp và giúp mau lành bệnh.
Trong một đợt cảm siêu vi, sổ mũi, nghẹt mũi hay chảy nước mắt (đỏ mắt) thường kéo dài khoảng 10 ngày đến 2 tuần. Giai đoạn đầu của một đợt cảm, trẻ sẽ ho khan, ho in ít. Sau khoảng 4-5 ngày, hệ thống niêm mạc trong đường thở, trong cổ họng, phể quản… sẽ tiết ra những chất nhầy đờm để tiêu diệt siêu vi và cường độ ho sẽ tăng rất nhiều. Thông thường, vào ngày thứ 5-6, trẻ ho rất dữ dội, đây cũng là lúc trẻ sắp hết ho. Cơn ho do cảm siêu vi thường kéo dài 2 tuần, thậm chí có trường hợp kéo dài 3 tuần.
Tuy nhiên, trẻ ho đến ngày thứ 5-6 là cha mẹ đã tìm cách để cắt cơn ho của trẻ, sử dụng các bài thuốc trị ho dân gian hay siro trị ho. Nhưng như đã nói ở trên, nếu trẻ được cho uống thuốc giảm ho mà có tác dụng thì trẻ có nguy cơ bị viêm phổi bởi phản xạ để bảo vệ phổi là ho đã bị cắt đi. May mắn rằng, đa số những thuốc trị ho hiện nay trên thị trường đều không có tác dụng. Dẫu thế, cha mẹ cũng không nên dùng thuốc trị ho cho trẻ vì những nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe của trẻ.
Không nên dùng thuốc trị ho sổ mũi cho trẻ dưới 2 tuổi
Tôi phải nhắc nhở cha mẹ điều nay là vì đã có một số nghiên cứu so sánh nhóm sử dụng thuốc giảm ho với nhóm sử dụng giả dược (placebo), theo đó, kết quả là thời gian bị ho cảm của cả hai nhóm là như nhau. Tuy nhiên, nhóm sử dụng THUỐC GIẢM HO có biểu hiện SUY HÔ HẤP nhiều hơn nhóm dùng giả dược. Chưa kể còn có một số tác dụng hiếm gặp đối với những trẻ có khả năng bị ngộ độc nguy hiểm tính mạng. Điều này là do trong thành phần của thuốc giảm ho có một hoạt chất thuốc nhóm thuốc như á phiện (chất dextromethorphan). Dù rằng chất này được cho là không gây ra biến chứng như á phiện hay ngộ độc á phiện, tuy nhiên, trong một số ít trường hợp dextromethorphan vẫn có thể gây ngộ độc giống á phiện và gây tử vọng cho trẻ. Vào năm 2004 khi tôi còn làm việc tại khoa Cấp cứu bệnh viện Nhi đồng 2, có một bé nhập viện cấp cứu vì bị ngưng tim ngừng thở. Bé đó được chẩn đoán bị ngộ độc chất thuộc nhóm á phiện, với những triệu chứng rất đặc trưng như ngưng thở, hôn ê và đồng tử co nhỏ đinh ghim. Ngay sau khi chúng tôi tiêm thuốc giải độc á phiện (nalaxone) thì bé đó tỉnh lại ngay tức khắc (trong vòng một vài giây) và tự thở được. Chúng tôi yêu cầu người nhà đem những thuốc bé đã uống vào thì phát hiện ra bé đã uống thuốc ho dimetapp có chứa chất dextromethorphan này. Chất dextromethorphan này có trong khá nhiều loại thuốc giảm ho được bán “thoải mái” tại Việt Nam.
Do đó, vào năm 2006, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã ban hành một lệnh cấm là không cho trẻ dưới 2 tuổi uống thuốc trị ho và trị nghẹt mũi bởi có một số báo cáo cho thấy, có khoảng ba trẻ bị tử vong do uống thuốc trị nghẹt mũi. Đồng thời, báo cáo không thấy có lợi ích từ việc cho trẻ uống thuốc ho, ngược lại một vài trường hợp có hại từ một số chất trong thuốc giảm ho, ngược lại một vài trường hợp có hại từ một số chất trong thuốc giảm ho. Đến 2008, FDA ban hành luật mới để nâng số tuổi không được sử dụng thuốc ho và trị nghẹt mũi lên 4 tuổi. Trên 4 tuổi cần phải hỏi ý kiến của bác sĩ.
Các loại thuốc bị cấm sử dụng để giảm ho hay sổ mũi cho trẻ nhỏ bao gồm các thuốc thông mũi như ephedrine, pseudoephedrine, hoặc phenylephrine, và các thuốc kháng histamine diphenhydramine, brompheniramine, hoặc chlorpheniramine. Chlorpheniramine là thuốc kháng histamine (anti-histamine), dùng để giảm triệu chứng dị ứng (sổ mũi do bị dị ứng hay viêm mũi dị ứng, nổi mẩn ngứa hay mề đay do dị ứng). Các thuốc kháng histanmine không có tác dụng trong trường hợp làm giảm h o hay sổ mũi do cảm siêu vi.
Trường hợp bị ho, sổ mũi do cảm siêu vi, nếu sử dụng thuốc kháng histamise này thì sẽ tăng nguy cơ bị SUY HÔ HẤP hay VIÊM PHỔI, bởi thay vì phải làm loãng đờm ra để trẻ ho tống ra được thì thuốc (có tác dụng phụ) làm đặc đờm lại và tắc đờm trong phổi khiến trẻ không thể tống đốm ra. Thuốc chlorpheniramine này không sử dụng ở trẻ DƯỚI 2 tuổi bởi có thể làm trẻ nhỏ bứt rứt một các nghịch lý (paradoxical irritability).
Cách thức để giảm cơn ho
Đọc đến đây hẳn cha mẹ đã đỡ lo lắng, nhưng tâm lý vẫn bị bứt rứt khi thấy trẻ ho. Vì thế, cha mẹ có thể áp dụng những cách thức sau đây để giúp giảm cơn ho (tạm thời) cho trẻ:
- Đối với trẻ từ 2 tuổi trở lên thì có thể dùng mật ong để giảm các triệu chứng ho. Khuyến cáo này dựa trên nghiên cứu đối chứng giữa ba nhóm trẻ từ 2 tuổi trở lên ho đêm rất nhiều: một nhóm sử dụng mật ong và một nhóm sử dụng thuốc ho có dextromethorphan. Và kết quả cho thấy, nhóm uống mật ong có giảm ho so với hai nhóm kia và hai nhóm kia ho như nhau. Và trong nghiên cứu này, người ta không thấy có biến chứng bị viêm phổi nếu dùng mật ong để giảm ho.
- Đối với trẻ nhỏ tuổi hơn, nên khuyến khích trẻ uống nhiểu nước để giảm cơn ho.
Cách thức để giảm nghẹt mũi
Đối với trẻ bị sổ mũi thì cha mẹ không cần phải cho trẻ uống thuốc hay siro trị ngạt mũi bởi vì thuốc này sẽ làm cho nước mũi của trẻ bị khô đặc lại và gây nghẹt mũi thêm, đồng thời nó cũng làm đặc chất nhầy trong phổi khiến trẻ có nguy cơ khó thở khò khè. Thay vào đó, cha mẹ có thể áp dụng những cách thức sau:
- Dùng dụng cụ hút mũi để hút mũi cho trẻ. Không nên dùng miệng để hút mũi trực tiếp bởi cách này có thể lây bệnh cho trẻ.
- Có thể dùng nước mũi sinh lý để nhỏ vào mũi hoặc dùng chai xịt chứa nước biển sâu hoặc nước thường cũng được miễn là nước sạch. Các loại nước nhỏ mũi hay nước biển sâu này có thể dễ dàng tìm mua ở các nhà thuốc mà không cần toa của bác sĩ.
Cha mẹ cũng lưu ý không nên dùng nước ấm nhỏ thêm tinh dầu để xông mũi cho trẻ vì có thể gây sưng niêm mạc mũi, khiến cho việc thở của trẻ khó khăn hơn.
Triệu chứng sốt
Bên cạnh sổ mũi và ho, trẻ có thêm triệu chứng sốt. Sốt là phản ứng có lợi, giúp cơ thể trẻ sản sinh kháng thể và tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Trong cảm siêu vi thường triệu chứng sốt sẽ kéo dài khoảng 2-3 ngày và tự hết. Trẻ có thể sốt khoảng 38-40 độ C và nhiệt độ sốt không gây hại gì cho sức khỏe của trẻ. Do đó, thông tin cho rằng, sốt cao khiến cho các men tiêu hóa hoạt động kém, nếu để lâu không hạ sốt làm men không chuyển hóa được protein thành năng lượng đi nuổi cơ thể sẽ khiến trẻ kiệt sức là không đúng.
Sốt cao hay sốt thấp không nói lên được tình trạng bệnh nặng hay nhẹ. Do đó, bác sĩ cần căn cứ vào tổng trạng của trẻ để chẩn đoán tình trạnh bệnh tình của trẻ.
- Trẻ bị sốt cao nhưng vẫn có các biểu hiện như sau thì không bị coi là bệnh nặng:
- Trẻ có chơi, lanh lợi.
- Trẻ có thể ỉu xìu, ngủ nhiều hơn, nhưng nếu kêu trẻ dậy ăn, uống nước hay đi tắm, trẻ vẫn có thể làm được điều đó, ăn được chút xíu và nằm ngủ, thì như thế vẫn chưa gọi là đừ.
- Trẻ bỏ ăn mà uống nước được thì vẫn chưa gọi là đừ. Do đó, cha mẹ nên khuyến khích cho trẻ uống nước và mặc đồ thoáng mát.
- Có thể cho trẻ uống hạ sốt nếu trẻ quá khó chịu, bứt rứt, quấy khóc… Uống thuốc xong, trẻ hạ sốt, chơi lại bình thường thì cha mẹ có thể yên tâm.
Tuy nhiên, cũng có những trẻ cảm – ho – sổ mũi nhưng không sốt hoặc ngược lại là trẻ có thể sốt mà không bị cảm – ho – sổ mũi.
Trích nguồn nội dung: Để con được ốm – Tác giả Uyên Bùi – BS. Nguyễn Trí Đoàn
Để con được ốm
Cuốn sách sẽ giúp các bậc phụ huynh trang bị một số kiến thức cơ bản trong việc chăm sóc trẻ một cách khoa học và góp phần giúp các mẹ và những-người-sẽ-là-mẹ trở nên tự tin hơn trong việc chăm con, xua tan đi những lo lắng, để mỗi em bé ra đời đều được hưởng sự chăm sóc tốt nhất.
